Park prirode "Palić"

III kategorija - zaštićeno područje od lokalnog značaja

U toku je postupak revizije zaštite.

• Obaveštenje o postupku revizije zaštite Parka prirode "Palić"
• Stručna osnova - Studija zaštite (2021. godina)

Karta granica zaštićenog područja i zaštitne zone, po režimima zaštite, u skladu sa Studijom zaštite iz 2021. godine:

Karta granica zaštićenog područja i zaštitne zone prema aktu o zaštiti iz 2013. godine:

Stručna osnova - Studija zaštite (2011. godina)

Zaštićeno područje Park prirode „Palić“ nalazi se na severu Srbije, nedaleko od granice sa Republikom Mađarskom, oko 7 km jugoistočno od Subotice,  južno od naselja Palić. U neposrednoj blizini istočne strane zaštićenog područja nalazi se autoput E-75 (Beograd-Budimpešta), a severno od jezera pruža se železnička pruga Subotica-Horgoš-Segedin.

Prirodno dobro je udaljeno od Novog sada oko 110 km, a od Beograda oko 186km. Od graničnog prelaza Kelebija udaljenost je 19 km, a od drćavnog prelaza Horgoš 20 km. Blizina pomenutih saobraćajnica, kao i blizina većih gradova u okruženju, pre svega Subotice, čine zaštićeno područje veoma pristupačnim.

Prostorno i teritorijalno, zaštićeno područje se nalazi na području Grada Subotice i obuhvata parcele koje priradaju katastarskim opštinama Novi Grad, Donji Grad i Palić.

Visinska razlika terena kreće se od 101,9 m n.v. (novo jezerske vode), pa do 107,6 m n.v. (istočna visoka obala Palićkog jezera).

Osnovne prirodne i stvorene vrednosti

Park prirode se nalazi na istočnom evropskom migracionom putu ptica i ima važnu ulugu za odmaranje, ishranu i zimovanje vodenih ptica. Zabeleženo je prisustvo 210 vrsta ptica, od kojih se na ovom području gnezdi oko 100 vrsta. „Ptičja ostrva“, veštačka ostrva podignuta od isušenog mulja prilikom sanacije jezera sedamdesetih godina 20. veka, predstavljaju jedino gnezdilište crnoglavog galeba (Larus melanocephalus) u Srbiji.

Jezero i ostaci vlažnih staništa uz obalu omogućuju opstanak brojnim zaštićenim i strogo zaštićenim vrstama vodozemaca (Lissotriton vulgaris, Triturus cristatus, Bombina bombina, Bufo bufo, Pseudepidalea viridis, Hyla arborea), gmizavaca (Emys orbicularis, Lacerta agilis, Lacerta viridis, Podarcis tauricus, Podarcis muralis, Natrix natrix) i sisara, od kojih su najznačajniji slepi miševi (Nyctalus noctula, Pipistrellus nathusii, Myotis daubentoni, Pleocotus austriacus) i vidra (Lutra lutra). Ekološki kompleks Palićkog i Ludaškog jezera ima ključnu ulogu u opstanku metapopulacije vidre na slivu Kireša.
Na zaštićenom području je zabeleženo 176 strogo zaštićenih vrsta, od kojih mali vranac (Phalacrocorax pygmaeus) i patka njorka (Aythia nyorca), spadaju u grupu najugroženijih životinja na Zemlji.

Turistički kompleks, koji obuhvata severnu i severoistočnu obalu jeuzera, predstavnja jedan od najbitnihih elementata turističke ponude područja. Zoološki vrt Palić, sa preko 50 vrsta životinja, uređen je kao arboretum i prostire se na površini oko 10 ha. Zelenilo zoo vrta sadrži preko 270 vrsta drveća i žbunja i predstavnja bitan element biodiverziteta zaštićenog područja.

Zbog prisustva starih hrastova i vrsta mezofilnih hrastovih šuma peščare (Convallario-Quercetum robori), Veliki Park, podignut 1842. godine, bogat je vrstama šumskih staništa. Pored prisustva 4 vrste slepih miševa, zaveleženo je gnežđenje 61 ptičje vrste.  Najvredniji elementi lokacije su stabla hrasta lužnjaka (Quercus robur), stara preko 250 godina, kao ostaci iskonske vegetacije.

Geomorfološke odlike

U geomorfoološkom pogedu, Palićko jezero sa okruženjem se nalazi na delovima kontakta dveju morfoloških celina – Subotičke oeščare i Bačke lesne zaravni. Između ove dve morfološke celine postoji širi pojas prelazne zone peska i lesa. Morfologija terena imala je značajnu ulogu u formiranju eolskih jezera, pa tako i Palićkog. Ono pripada grupi koje zauzima periferne delove Peščare i dodirne sone gde se smenjuju pesak i les. Jezerska udubljenja su duboka, a samim tim zalaze u slojeve podzemne vode.
Palićko jezero zahtvata površino od oko 5,76 m i najveće je jezero u Bačkoj.

Hidrološke odlike

Palićko jezero je najveće u nizu jezera nastalih u dodirnoj zoni peščare i lesnog platoa, prihranjivanih vodama peščare. Korito Palićkog jezera je eolskog porekla, u hirauličkom smislu je spojeno sa lesnim dolinama (nekadašnja Mlaka, Bunarić, Veliko i Malo pojilo), što povećava razuđenost obale jezera. Lesne obale su strme, mestimično vertikalne, dok je nekadašnja zamočvarena severna obala u potpunosti regulisana obaloutvrdom.

Istorijat zaštite

Nakon sanacije Palićkog jezera, Odlukom o održavanju i zaštiti turističke zone jezera Palić i Ludaš, Skupština opštine subotica je 1975. godine Pali i Ludaš proglasila „društvenim dobrima od opšteg interesa“, pri čemu su utvrđene zabrane u interesu zaštite jezera i javnih površina, uključujući i i zabranu seče i uništavanja trske i ostalog vodenog bilja bez odobrenja ovlašćene organizacije.

Odlukom Skupštine opštine Subotica iz 1982. godine, prostor posebne prirodne vrednosti jezera Palić i Ludaš proglašen je za Regionalni park „Palić-Ludaš“. Izrgadnjom autoputa, Regionalni park „Palić-Ludaš“ je 1991. godine podeljen na dva dela, a prostor zapadno od autoputa E-75 dobio naziv Regionalni park „Palić“.

Zbog promenjenih okolnosti, ukazala se potreba za revizijom zaštite, pa su 1996. godine Odlukom Skupštine opštine Subotica jezero i deo turističke zone stavnjeni su pod zaštitu pod nazivom Park prirode „Palić“ i spomenici prirode u njemu – tri značajna stabla u parku.

Promenom propisa i donošenjem posebnog zakona kojim se reguliše oblast zaštite prirode, 2009. godine su se stvorili uslovi za ponovnu reviziju zaštite. Osim formalnog usaglašavanja sa novim propisima, bilo je potrebno i da se režimi zaštite prilagode stvarnim potrebama, kako po pitanju zaštite ugroženih staništa, tako i po pitanju omogućavanja sprovođenja aktivnih mera zaštite. Skuština Grada Subotice je u maju 2013. godine donela Odluku o proglašenju zaštićenog područja Park prirode „Palić“, kojom je područje zaštićeno u sadašnjem obliku.